Netcongestie belemmert de geplande gebiedsontwikkelingen in Nijmegen. Onzeker is hoe groot het effect de komende jaren is. Maatregelen om netcongestie tegen te gaan zijn mogelijk, maar dienen voor een groot deel nog uitgewerkt te worden. De gemeente is afhankelijk van de samenwerking met derden.
Het probleem van netcongestie in algemene zin
De druk op het elektriciteitsnet loopt op. In grote delen van het land is steeds minder ruimte in de netinfrastructuur om alle gewenste stroom te kunnen ‘transporteren’ op piekmomenten. De afgelopen paar jaar bleek uit meldingen van de netbeheerders TenneT en Liander dat ook voor Nijmegen netcongestie in toenemende mate een belemmering vormt. De Nijmeegse ambities voor ontwikkeling van de stad en verduurzaming brengen meer stroomgebruik met zich mee; er is meer behoefte aan nieuwe aansluitingen op het stroomnet. De netbeheerders kondigden - november 2022 en oktober 2023 – in stappen aan dat zij de benodigde versterking van de netinfrastructuur de komende jaren niet tijdig kunnen voltooien. In ieder geval tot 2030 kunnen in Gelderland – en daarmee ook Nijmegen – niet alle geplande functies worden voorzien van stroom.
Gevolgen van netcongestie voor gebiedsontwikkelingen
Relevant is het verschil tussen aansluitingen op het net voor grootverbruikers en kleinverbruikers:
- Voor kleinverbruik (netaansluitingen t/m 3x80Ampere) voorziet netbeheerder Liander in Gelderland vooralsnog voor de komende jaren voldoende ruimte wat betreft de stroomvoorziening voor geplande nieuwe aansluitingen, zoals voor geprogrammeerde woningbouwprojecten. Daarbij is rekening gehouden met grootverbruik voor voorzieningen die woningbouw-dienend zijn op complexniveau, zoals warmtesystemen en liften.
- Voor grootverbruik - bijvoorbeeld voor maatschappelijke voorzieningen, commerciële functies, bedrijven en nutsvoorzieningen met een zwaarder stroomgebruik - is in ieder geval tot 2030 geen nieuwe contractruimte met Liander te verwachten. Bij plannen met grootverbruik kan dat aanleiding zijn voor te nemen extra energiemaatregelen, programmatische aanpassing en/of herfasering.
Zicht op maatregelen
Het afgelopen jaar zijn zowel door netbeheerders, rijk en provincie als de gemeente kaders en actieplannen opgesteld om netcongestie aan te pakken. Voor de gemeentelijke aanpak van netcongestie gaat het om het masterplan netcongestie - vastgesteld door het college in april 2024 - en de Lokale Energiestrategie, vastgesteld door de gemeenteraad in januari 2025.
In het masterplan netcongestie staan maatregelen langs drie sporen:
- faciliteren van de benodigde verzwaring van het stroomnet;
- inzet van oplossingen om het bestaande net beter te benutten;
- wanneer nodig prioriteren van gemeentelijke plannen.
Onderdeel van het tweede spoor zijn slimme oplossingen voor gebiedsontwikkelingen. Op basis van het masterplan is gestart met een verkenning om ‘netbewust bouwen’ als ontwikkelconcept voor Winkelsteeg toe te passen. Het gaat om maatregelen op gebieds- en vastgoedniveau om de ontwikkeling energiezuiniger te maken, met minder netbelasting op piekmomenten.
Voor bedrijventerrein De Grift is opdracht gegeven aan een adviesbureau om de kansen voor een off-grid oplossing te verkennen. Met een off-grid maken we gebruik van wind- en zonne-energie die lokaal kan worden opgewekt. Aanvullend kondigt de Lokale Energiestrategie aan dat er voor alle werklocaties integrale energievisies worden opgesteld, om te komen tot lokale netbewuste energiesystemen, oftewel smart energy hubs. Daarnaast wordt verkend met welke richtlijnen in het Omgevingsplan de gemeente kan sturen op netbewuste nieuwbouw.
Onzekerheden
Er is sprake van veel onzekerheden: voor het inschatten van de impact van netcongestie; voor de effectiviteit en haalbaarheid van maatregelen.
Of er de komende jaren ruimte blijft meer kleinverbruik is niet gegarandeerd. De ruimte voor kleinverbruik is namelijk afhankelijk van het succes van netcongestieverzachtende maatregelen, die momenteel in voorbereiding zijn op basis van het Gelders actieplan netcongestie. Jaarlijks in het voorjaar concludeert netbeheerder Liander of er aanvullende maatregelen nodig zijn, zoals een wachtrij voor woningbouwplannen. Daarnaast kan er specifiek op locatie congestie spelen op het laag-en middenspanningsniveau, die dan aanleiding kan zijn voor vertraging.
De maatregelen voor het omgaan met netcongestie bij gebiedsontwikkelingen staat nog in de kinderschoenen. Hoe congestieverzachtend ze zijn, in welke mate financieel en juridisch haalbaar: het moet grotendeels nog blijken. Bij het opstellen en uitwerken van maatregelen blijkt dat de gemeente sterk afhankelijk is van de medewerking van derden, zoals netbeheerder Liander, provincie, ontwikkelaars, woningcorporaties en andere vastgoedeigenaren.